2 lipca 1943 roku to najtragiczniejszy dzień w historii DereĽni. Tego dnia mieszkańcy wioski zostali zmuszeni przez Niemców do opuszczenia swoich domów. Jak opisuje historyk Michał Kańkowski, p.o. prezesa Biłgorajskiego Towarzystwa Regionalnego DereĽnia została całkowicie wysiedlona.
- Nikogo nie oszczędzono, wszystkich zabrano bez względu na wiek. Ci, którzy zostali na wsi, chowali się w piecach, w studniach, w ziemiankach, na szopie. Niektórzy byli tamtego dnia w innym miejscu. Mieszkańcy DereĽni Majdańskiej wyruszyli w kierunku DereĽni Solskiej i tam się ł±czyli z mieszkańcami tej czę¶ci wsi, natomiast na Morgach doł±czyli do nich pozostali ludzie. Kordonem szli piechot± do Puszczy Solskiej, gdzie zostali ulokowali na tzw. placu przyko¶cielnym, który był otoczony drutem kolczastym. Stamt±d ludzie byli wożeni do Zwierzyńca, gdzie znajdował się obóz przej¶ciowy - opisuje Michał Kańkowski. Następnie wagonami dla bydła przewożeni byli do obozu w Majdanku. Stamt±d wielu mieszkańców DereĽni trafiło na przymusowe roboty do III Rzeszy. Czę¶ć z nich szczę¶liwie powróciła.
W niedzielę 23 lipca na placu przy remizie OSP w DereĽni zorganizowano uroczysto¶ci upamiętniaj±ce te tragiczne wydarzenia, na które złożyła się msza ¶więta, po¶więcenie tablicy pami±tkowej, złożenie wi±zanek, koncert patriotyczny oraz wystawa historyczna opracowana przez historyka Michała Kańkowskiego.
Wszystkich zgromadzonych witał Janusz Różański, przewodnicz±cy komitetu organizacyjnego. W¶ród zaproszonych go¶ci znaleĽli się uczestnicy tych tragicznych wydarzeń: Stanisława Kruszewska z domu Wilczak, Józef Wróbel, Jan Król, Stanisław Kapka, Stanisław Fugiel, Katarzyna Dzido i Julia Mielnik. Nie zabrakło przedstawicieli władz państwowych i samorz±dowych, pracowników Muzeum Ziemi Biłgorajskiej, członków organizacji i stowarzyszeń społecznych oraz mieszkańców DereĽni i okolic.
Na zakończenie przygotowano rekonstrukcję wydarzeń sprzed 80 lat z udziałem członków GRH “Wir".