Wersja mobilna     +   Dodaj wydarzenie    Dodaj aktualność    Dodaj galerię    Zgłoś temat    Dodaj ogłoszenie    Dodaj ofertę  
Przeczytaj:
Rozmiar tekstu:
AAA
KSIĘŻPOL
2023.04.08 09:11

Smarowanie twarzy sadzą i wożenie na taczce po wsi, czyli zwyczaje wielkanocne

Tradycje świąteczne w naszych okolicach są niezwykle bogate. Wiele jest już niestety zapomnianych. O tym jakie tradycje były związane z obchodami Świąt Wielkanocnych opowiedział Gminny Ośrodek Kultury w Księżpolu.
Smarowanie twarzy sadzą i wożenie na taczce po wsi, czyli zwyczaje wielkanocne
Smarowanie twarzy sadzą i wożenie na taczce po wsi, czyli zwyczaje wielkanocne

Nasze okolice dawniej były niezwykle bogate w zwyczaje o obrzędy związane z przygotowywaniem się do świąt Wielkanocnych. Ostatnie dni karnawału nazywano kusakami. Były związane z nimi różne zwyczaje. Osoby, które nie zmieniły stanu cywilnego były bite powrozami oraz przypinano im do ubrań drewniane klocki, kurze łapy, skorupy jaj, strugane laleczki z drewna, głowy śledziowe; wrzucano do izby garnki z popiołem. Był także zwyczaj golenia mężczyzn - kobiety prowadziły mężczyznę do karczmy, po jego twarzy przeciągały patyk oczekując na wykup, którym był poczęstunek alkoholem. Kolejny zwyczaj, to wykup młodych mężatek od bab - obwożenie ich na taczce po wsi przy akompaniamencie blaszanych pokrywek do karczmy i poczęstunek trunkiem. W kusy wtorek - ostatni dzień Zapustów, czyli ostatniego tygodnia Karnawału, pierwszy posiłek złożony był z jaj, mleka i śledzi. Gospodynie o tej porze szorowały zatłuszczone garnki popiołem. W okresie Wielkiego Postu obowiązywał zakaz śpiewania piosenek, żartowania, spożywania nabiału i produktów mięsnych, picia wódki oraz palenia papierosów. Czas w którym wstrzymywano się od spożywania potraw mięsnych obowiązywał od Środy Popielcowej do uroczystego śniadania po Rezurekcji.

Post obowiązywał w tzw. suche dni, czyli środy, piątki i soboty. W Wielki Czwartek spożywano postną kolację zwaną "tajnia", od której aż do śniadania po rezurekcji obowiązywał post. Kolejne niedziele Wielkiego Postu nazywano tak: wstępna, sucha, głucha, śródpostna, czarna (żałobna, śmiertna), palmowa. W naszym regionie w piątą niedzielę Wielkiego Postu młodzi smarowali sobie nawzajem twarze sadzą lub węglem, a dzieci wygłaszały rymowanki, które nie miały większego sensu. Wtedy też wyprowadzano marzannę, kukłę zimy, poza granice wioski, topiono lub palono, by przywołać wiosnę. Marzannę nazywano również Morena, Marzaniok - mor, mara, Śmierć, Śmierztecka, Śmietka, Śmiercicha. Uroczyście obchodzono niedzielę palmową. Nazwa tego święta pochodzi z Ewangelii wg. Św. Jana, w której czytamy: "Narwali palmowych gałązek i wyruszyli naprzeciwko Niego i wołali Hosanna". Na znak tego wydarzenia na przełomie XIV - XV wieku wprowadzono zwyczaj procesji symbolizującej wjazd Chrystusa do Jerozolimy. W tradycji wsi z okolic Księżpola, palmy wielkanocne były dość skromne. Były to gałązki wierzbowe z baziami, związane kolorową wstążeczką, ukwiecone asparagusem. Gałązki wierzbowe symbolizują zmartwychwstanie, radość triumfu i zwycięstwa. Poświęcone palmy były przechowywane w izbie za obrazem. Z poświęconymi palmami praktykowano różne zwyczaje tj. chłostanie się nimi po wyjściu z kościoła, połykanie bazi - kotków (bagitek). Wierzono, że chronią przed bólem głowy, a połknięcie trzech sztuk oddala ból gardła. Oderwane bazie dodane do ziarna siewnego zapewniały dobre plony, wetknięte w ziemię chroniły przed szkodnikami i gradem. Wierzono, że palma ma moc ochrony przed nieszczęściami, czarami, ogniem, kryje życiodajną moc, którą można przekazać dotykając się nawzajem palmą.

Od Wielkiego Czwartku do rezurekcji w Wielką Niedzielę zakazane były prace tj. tłuczenie kaszy w stępie, mielenie w żarnach, używanie kieratu, pranie chust kijanką. Według dawnych wierzeń obmycie się w wodzie w Wielki Czwartek zapewniało zdrowie. W Wielki Piątek obowiązywał zakaz stukania, prac w polu. Wskazane było natomiast sianie warzyw, kwiatów, tytoniu i kapusty. Wygaszano ogień w chałupach, by zapalić nowy od poświęconego w Wielką Sobotę. W Wielki Piątek gotowano i malowano pisanki. Była to czynność zarezerwowana wyłącznie dla kobiet. Gdy mężczyzna zobaczył wykonanie pisanek, wiązało się to z rzuceniem uroku, dlatego mówiono "Sól tobie w oczach, kamień na zębach, jak ziemia woskowi nie szkodzi, tak twoje oczy niech nie szkodzą pisankom". Kobiety w Wielki Piątek piekły chleb, po czym oblepionymi ciastem rękoma obejmowały drzewa owocowce albo myły je wodą, która uprzednio obmywały chleb, by lepiej rodziły posadzone drzewka i dobrze się przyjmowały. Dziewczynom przemywano twarze wodą, by były rumiane. Rozsypywano popiół na polu, po czym tłuczono garnek, w którym był wynoszony.

Pokarmy święcono w wiklinowych koszach, pudełkach do siewu ziaren. Miejscem poświęcenia pokarmów wielkanocnych był dom bogatego gospodarza, święcono też w dworach. Póżniej święcono przy figurach. W skład tradycyjnej święconki wchodziły jajka, sól, pieprz, chrzan, masło, ser, mięso, kiełbasa, kawałek chleba, kawałek baby, pisanki, baranek z ciasta (cisto z cukru i masła, gipsu lub wosku), małe kołacze. Koszyczki wielkanocne przyozdabiano barwinkiem i bukszpanem. Dawniej przed poświeceniem pokarmów błogosławiono wodę. Mieszkańcy nabierali poświęconą wodę w butelki lub słoiki, następnie kropili nią domy, obchodząc je trzykrotnie, by odpędzić złe duchy, a w Wielką Niedzielę święcono nią zagony. Poświęcone pokarmy spożywano przez tydzień, w późniejszym czasie przez trzy świąteczne dni i w Niedzielę Przewodnią. Święconego nie można było spożywać po zachodzie słońca w obawie przed kurzą ślepotą. Nadpalone gałązki drewniane z ogniska, które miały chronić przed pożarem i złymi duchami, nazywano głowienkami. Żeby uchronić się od pożaru wierni przynosili gałązki i węgielki "głowienki" z ogniska płonącego na placu kościelnym. Wartownicy przy grobie pańskim byli ubrani w odświętne stroje strażackie, hełmy i młotki. Przy Grobie Pańskim straż stała od złożenia do procesji rezurekcyjnej. Dawniej po wyjściu z rezurekcji były organizowane wyścigi furmanek, która to pierwsza dotrze po mszy do domu. Obecnie są to "wyścigi" samochodami.

Podczas śniadania wielkanocnego dzielono się jajkiem. W okresie Wielkiejnocy pozdrawiano się słowami: - Chrystus zmartwychwstał. - Prawdziwie Zmartwychwstał Rolnicy po śniadaniu wielkanocnym wychodzili na obchód pól, nie można było się kłaść spać bo zboże "wylegnie". Podczas obchodu po polach rolnicy brali ze sobą palmę, wodę święconą i ogarek, które wtykali w poszczególne zagony i poletka przy tym wypowiadając słowa: "Przez Twoje święte Zmartwychwstanie Boże odpuść nam nasze zgrzeszenie. Pobłogosław nasze pola, nasze urodzaje!" Po obchodzie pól gospodarze zbierali się w gromady i wracali do domów. Przy stole wielkanocnym praktykowano zabawę "czubek w czubek", czyli stukanie się jajkami lub toczenie ich po stole. Skorupki z pisanek dawano kurom, by się lepiej niosły lub rzucano w ziemię, by dawała lepsze plony oraz roznoszono po kątach na strych, by chroniły przed myszami. Gdy chłopak wręczył dziewczynie pisankę, a ona ją przyjęła, oznaczało to, że odwzajemnia jego uczucia.

Drugi dzień świąt był zwany dniem św. Leja, Poniedziałkiem Wielkanocnym, lejusem, śmingusem - dyngusem. Symbole Wielkanocne Chleb w święconce jest symbolem, że Pan Jezus jest prawdziwym Chlebem Żywym, który daje życie światu. Baranek Wielkanocny, to symbol Chrystusa, który jako baranek ofiarny oddał życie za ludzi, by zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad złem, grzechem i śmiercią. Najczęściej robiło się go z cukru, ciasta, gipsu lub czekolady, w rejonach górskich rzeźbią go z masła. Woda - zabiera choroby, zanurzenie się w niej symbolizuje unicestwienie starego człowiek a narodzenie nowego, któremu woda zapewni zdrowie. Zajączek - symbol odrodzenia w przyrodzie, wiosny i płodności. W XVII wieku skojarzono go z jajem. Zwyczaj przywędrował z Niemiec. Zające wcześniej wydają młode na świat, bo już w marcu rodzą się tzw. marczaki. Kogutek - symbol sławy, męskości, urodzaju. Pascha - symbol radości, zbawienia przed śmiercią. Jajko, pisanka - od XIII w. symbol początku i źródła życia, narodzin, wiosennego odrodzenia, płodności, zbawienia, przezwyciężenia śmierci na podobieństwo Chrystusa, który wyszedł z grobu (pisklę wykluwa się z jajka).

GOK Księżpol
REKLAMA
Oceń:
0 głosów
GOK Księżpol dodany
 
Odsłon: 2412
Dodaj zdjęcie

Waszym zdaniem (0)

Podaj login i hasło:
Login:
Hasło:
Skomentuj na forum:
Zarejestruj się
Jesteś już zarejestrowany na bilgorajska.pl? Zaloguj się
Imie lub nazwa:
Treść komentarza:
Przepisz niebieski tekst z obrazka wyżej:
Brak wpisów, Twój komentarz może byc pierwszy.
Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług droga elektroniczna art 14 i 15 (Podmiot, który świadczy usługi określone w art. 12-14, nie jest obowiązany do sprawdzania przekazywanych, przechowywanych lub udostępnianych przez niego danych) wydawca portalu bilgorajska.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść wypowiedzi zamieszczanych przez użytkowników Forum. Osoby zamieszczające wypowiedzi naruszające prawo lub prawem chronione dobra osób trzecich mogą ponieść z tego tytułu odpowiedzialność karną lub cywilną.
Przy komentarzu niezarejestrowanego użytkownika będzie widoczny jego ZAKODOWANY adres IP. Zaloguj/Zarejestruj się.
reklama
REKLAMA
REKLAMA

Najpopularniejsze

REKLAMA
Gazetka Lidl - Zobacz aktualne promocje i nowe gazetki na stronie Moja Gazetka
REKLAMA
w środę, godzina 18:06 Biłgoraj
Tu powstanie nowoczesny obiekt usługowo-handlowy
Podczas środowej sesji Rady Miasta radni wyrazili zgodę na sporządzenie zintegrowanego planu inwestycyjnego dla terenu położonego u zbiegu ulicy Janowskiej, al. Jana Pawła II i obwodnicy północnej. To kluczowy krok, który umożliwia realizację nowego projektu inwestycyjnego w Biłgoraju.
dzisiaj, 11:00 Biłgoraj
Ambasador Izraela reaguje na akt wandalizmu w Biłgoraju
w środę, godzina 07:26 Region
Śmiertelny wypadek w regionie
dzisiaj, 16:02 Lubelskie
Program Czyste Powietrze wstrzymany - co dalej?
Program Czyste Powietrze przechodzi największe zmiany od początku swojego istnienia. Po sześciu latach działania rusza jego modernizacja, której celem jest nie tylko zwiększenie efektywności wsparcia dla polskich rodzin, ale także ochrona beneficjentów przed nadużyciami. Choć przyjmowanie nowych wniosków zostanie tymczasowo wstrzymane, program już wiosną 2025 roku powróci w nowej, lepszej odsłonie.
dzisiaj, 11:19 Biłgoraj
Podwyżki za śmieci w gminie Biłgoraj. Nowe stawki już od stycznia
dzisiaj, 13:02 Księżpol
Seniorzy balowali
w środę, godzina 08:51 Biłgoraj
Akt wandalizmu na cmentarzu żydowskim
W nocy z 26 na 27 listopada na cmentarzu żydowskim w Biłgoraju doszło do aktu wandalizmu. Nieznani sprawcy zniszczyli Ścianę Pamięci, nanosząc na nią napisy nawiązujące do konfliktu w Strefie Gazy.
w niedzielę, godzina 20:03 Tarnawa
Tragiczny wypadek w powiecie. Nie żyje kobieta
w poniedziałek, godzina 08:56 Krytków Duży
Zderzenie osobówek na drodze powiatowej [AKTUALIZACJA]
20 listopada 2024 Biłgoraj
Tu będzie plac budowy
W środę 20 listopada przekazano plac budowy pod inwestycję obejmującą modernizację ulicy Knappa oraz budowę drogi I.B. Singera w Biłgoraju. Zgodnie z umową na realizację zadania wykonawca ma 11 miesięcy od dnia podpisania umowy.
we wtorek, godzina 17:44 Region
Siostrzany duet z powiatu biłgorajskiego podbija Internet
dzisiaj, 09:14 Biłgoraj
Andrzejkowa joga
16 listopada 2024 Biłgoraj
Jubileuszowy Wieczór Darczyńcy [NOWE ZDJĘCIA]
W sobotę 16 listopada odbyła się kolejna edycja Wieczoru Darczyńcy, organizowanego przez fundację Fundusz Lokalny Ziemi Biłgorajskiej. Tegoroczne wydarzenie miało wyjątkowy charakter, ponieważ wpisało się w obchody 25-lecia działalności fundacji.
w środę, godzina 20:40 Biłgoraj
Więcej za śmieci od 2025 roku
we wtorek, godzina 11:25 Potok Górny
Konkurs na stanowisko dyrektorskie unieważniony
19 listopada 2024 Lubelszczyzna
Pierwszy przypadek wścieklizny u psa w województwie
Do dzisiaj w województwie lubelskim potwierdzono 20 ognisk wścieklizny. Po raz pierwszy chorobę stwierdzono u psa. Służby przypominają, że obowiązkowemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie podlegają psy po ukończeniu 3 miesiąca życia.
we wtorek, godzina 19:37 Tarnogród
Andrzejkowy wieczór w Tarnogrodzie
w niedzielę, godzina 08:29 Dyle
Gminny Dzień Pracownika Socjalnego
w piątek, godzina 09:12 Biłgoraj
Będzie zmiana stawek podatkowych?
Rada Miasta Biłgoraja przygotowuje się do wprowadzenia zmian w podatkach od nieruchomości. Nowe stawki zostały określone w projekcie uchwały, która ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku. Poniżej przedstawiamy szczegóły planowanych zmian.
w poniedziałek, godzina 14:37 Region
ZUS ma 90 lat. Tak świętował biłgorajski oddział
w niedzielę, godzina 20:53 Borki
Pożar budynku - straty oszacowano na 150 tysięcy złotych
 
telRedakcja telefon

533 188 100

alarmSkrzynka alarmowa

alert@bilgorajska.pl

emailRedakcja e-mail

redakcja@bilgorajska.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone bilgorajska.pl Projekt graficzny CePixel wykonanie eball